Testosteron: hormon mocy

Testosteron daje o sobie znać już w życiu płodowym, sprawiając że płód staje się chłopcem. Później odpowiada za te cechy, które czynią mężczyzn męskimi w sensie biologicznym i społecznym, czyli erekcję, masę mięśniową, płodność, poziom libido, siłę witalną i pewność siebie. Nie oznacza to jednak, że im więcej testosteronu, tym dla mężczyzny lepiej. Nadmiar może zwiększać poziom agresji, gburowatości i pieniactwa, a także ograniczać rozsądną ocenę sytuacji, zaburzając zdolność myślenia. Dlatego najlepiej, gdy jego stężenie nie wykracza w żadną stronę poza granice normy.

Za poziom testosteronu odpowiada przysadka mózgowa. To właśnie ona pobudza jądra do produkcji tego hormonu, gdy jego stężenie w organizmie mężczyzny spada. Wydzielanie testosteronu waha się w ciągu doby. Najwyższe stężenie występuje w godzinach porannych. Po południu poziom obniża się, by ponownie podnieść się wieczorem. Ilość testosteronu zmienia się wraz z upływem lat. Najwięcej mają go mężczyźni między 20. a 30. rokiem życia, potem jego stężenie spada o około 1% rocznie. To jednak wciąż fizjologia. Tymczasem, coraz więcej mężczyzn ma za niski poziom testosteronu i spadek ten niezwiązany jest z naturalnym starzeniem się organizmu.

Co obniża poziom testosteronu?

Za obniżenie poziomu testosteronu może odpowiadać wiele czynników, ale warto wiedzieć, że tylko w nikłym procencie takich przypadków przyczyną jest niewydolność jąder czy zaburzenia pracy przysadki. Zdaniem specjalistów na tendencję obniżania się stężenia testosteronu wśród współczesnych mężczyzn w dużym stopniu ma wpływ środowiska i styl życia. Przede wszystkim spadek poziomu testosteronu łączy się z otyłością typu jabłko, czyli takiej, w której tkanka tłuszczowa odkłada się na brzuchu, a to w niej znajdują się enzymy odpowiedzialne za przemianę testosteronu w żeńskie hormony – estrogeny. Z kolei zbyt niski poziom testosteronu sprzyja tyciu, które powoduje dalszy spadek stężenia tego hormonu. Negatywny wpływ na ilość testosteronu w organizmie mężczyzny mają także choroby cywilizacyjne, takie jak nadciśnienie, miażdżyca i cukrzyca. Do jego obniżenia przyczynia się też tzw. zespół metaboliczny, który charakteryzuje się spadkiem poziomu frakcji cholesterolu HDL („dobrego” cholesterolu), podwyższeniem stężenia trójglicerydów i cukru we krwi, nadciśnieniem tętniczym oraz zwiększonym obwodem pasa (powyżej 94 cm).

Dlaczego maratończycy mają problemy z erekcją?

Zabójczo na męskie hormony wpływa długo utrzymujący się stres, bowiem konsekwencją nierozładowanego szybko napięcia jest wzrost stężenia kortyzolu – hormonu stresu – który sprzyja odkładaniu się tkanki tłuszczowej wokół talii. A taki stan – jak wyjaśniliśmy wcześniej – obniża poziom testosteronu. To dlatego ekstremalny wysiłek fizyczny – a takim jest bieg maratoński – powoduje stres fizyczny organizmu, co znacząco zmniejsza ilość męskich hormonów. Stąd – wedle opinii endokrynologów – wielu pacjentów w ich gabinetach stanowią mężczyźni o nienagannej sylwetce, która zawdzięczają drakońskiej diecie i wysiłkowi fizycznemu – ale zgłaszający całkowity brak popędu i niemożność prowadzenia normalnego życia seksualnego.

Plastikowe opakowania wpływają na męskość

Mężczyznom coraz mniej sprzyja też środowisko zewnętrzne, w którym znajduje się coraz więcej ksenoestrogenów, czyli substancji naśladujących działanie żeńskich hormonów. Tego typu związki naturalnie znajdują się w niektórych owocach i warzywach, ale ich ilość w otoczeniu zwiększyła się poprzez stosowanie środków ochrony roślin, plastiku czy metalu do pakowania żywności oraz parabenów do konserwowania kosmetyków. Warto też wiedzieć, że białka sojowe – które są naturalnym źródłem fitoestrogenów – stanowią dziś nieodłączny dodatek do wędlin, dań gotowych czy pieczywa. Jeśli więc chcemy ich unikać, należy czytać skład na etykiecie produktu.

Prawidłowy poziom testosteronu, czyli jaki?

Stężenie testosteronu oznacza się na podstawie badania krwi. Każdy wynik między 270 a 1100 ng/100 ml krwi oznacza normę. Jednak badania pokazują, że dla zdrowia mężczyzny i relacji międzyludzkich najkorzystniejszy jest przeciętny poziom testosteronu – jeśli nie, przynajmniej według niektórych badaczy – w dolnych granicach normy. Dlaczego? Bo bardziej sprzyja życiu społecznemu. Mężczyźni o przeciętnym stężeniu hormonów częściej osiągają sukcesy nie tylko w życiu prywatnym, ale i zawodowym. Dokonania tych stereotypowo supermęskich, z większą potrzebą dominacji, były częściej krótkotrwałe i nierzadko przeradzały się w klęskę pod wpływem niesprzyjających zewnętrznych okoliczności. W starszym wieku testosteron sprzyja natomiast rozwojowi nowotworu prostaty. Wyższe stężenia tego hormonu osłabiają również działanie układu odpornościowego. Poziom testosteronu powyżej normy występuje bardzo rzadko i może świadczyć albo o zażywaniu sterydów, albo o nowotworze gruczołów płciowych.

Jak podnieść poziom testosteronu?

• Styl życia często jest winny zmniejszonej ilości testosteronu w organizmie, ale odpowiednio zmodyfikowany może sprzyjać jego prawidłowym wartościom. Co zatem robić, żeby wpłynąć na odpowiedni poziom tego hormonu? Oto krótki przewodnik.
• Zbij nadmiar kilogramów. Pozbywając się tkanki tłuszczowej z talii, podwyższysz stężenie testosteronu w organizmie.
• Unikaj picia alkoholu, ponieważ sprzyja przemianom testosteronu w estrogen.
• Wprowadź do jadłospisu zdrowe tłuszcze, których źródłem jest olej rzepakowy, oliwa z oliwek, awokado, orzechy i nasiona. Nie rezygnuj całkowicie z mięsa, bo jest bogate w cynk, który wpływa na wzrost testosteronu w organizmie. Ale ważne są również warzywa, zwłaszcza krzyżowe, takie jak brokuły, kalafior czy różne rodzaje kapusty, zawierają one bowiem związek, który powstrzymuje przekształcanie testosteronu w estrogen. A dodatkowo mają właściwości przeciwnowotworowe.
• Nie przesadzaj z wysiłkiem aerobowym, chyba że chcesz trochę obniżyć stężenie testosteronu w organizmie, bo stałeś się zbyt agresywny i ofensywny. Podwyższeniu tego hormonu służą natomiast ćwiczenia siłowe. Ale uwaga: szprycowanie się sterydami jest nie tylko szkodliwe dla zdrowia, ale może przynieść odwrotny efekt, bo organizm w takiej sytuacji ma skłonność do zmniejszenia wytwarzania endogennego (własnego) testosteronu.
• Jeśli twój poziom testosteronu jest poniżej normy, można zastosować terapię hormonalną, pod warunkiem że zaleci Ci ją lekarz. Leczenie testosteronem ze względu na zwiększenie ryzyka zachorowania na raka prostaty wymaga stałej kontroli PSA (antygenu uznawanego za wskaźnik diagnostyczny w przypadku nowotworu tego narządu). Obniżone stężenie testosteronu objawia się zmęczeniem, wypaleniem, depresją, kłopotami ze snem, odkładaniem tłuszczu na brzuchu, zmniejszeniem masy mięśniowej i kostnej, bólem stawów i mięśni, zwiększeniem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i osteoporozy, a także – co oczywiste – spadkiem libido i zaburzeniami erekcji.