Fact-checking. Szkodliwy stearynian magnezu? Prawdy i mity
Niewiele jest substancji znajdujących się w żywności i budzących emocje, co stearynian magnezu. Jest obwiniany o wiele grzechów. Tymczasem zła sława to efekt mitów i plotek. W rzeczywistości to bezpieczna substancja.
Stearynian magnezu gości stale na naszych talerzach, choć możemy tego nawet nie wiedzieć. Naturalnym źródłem jest choćby kakao lub siemię lniane. Znajduje się także w ciastach, słodyczach, daniach gotowych, frytkach, lekach, suplementach diety. Skąd bierze się jego popularność? Przede wszystkim stąd, że występuje naturalnie w roślinach i mięsie oraz jest niemalże niezastępowalny w wielu procesach produkcyjnych. Gdy weźmiemy pod uwagę, że jest jeszcze bezpieczny dla zdrowia, to trudno się dziwić jego popularności.
Co znajdziesz w tym artykule
Jak powstaje stearynian magnezu?
Stearynian magnezu jest substancją naturalną, często pochodzenia zwierzęcego. Alternatywą jest stearynian pochodzenia roślinnego. Wytwarza się go najczęściej z olejowca gwinejskiego, który zawiera sole magnezowe kwasów tłuszczowych. Stearynian magnezu zawiera stearynowy kwas tłuszczowy i jon magnezu.
Czołowi producenci suplementów i leków, między innymi firmy podlegające kontrolom amerykańskich agencji kontrolujących wytwarzanie leków, stosują stearynian jakości farmakologicznej. Proces jego produkcji jest ściśle kontrolowany i podlega określonym normom. Jednym z najważniejszych dokumentów określających te regulacje jest amerykańska Agencja Żywności i Leków, która nakłada na producentów obowiązek przestrzegania ustalonych standardów.
Dowody na bezpieczeństwo stearynianu magnezu
Departament Zdrowia Stanów Zjednoczonych uznaje stearynian magnezu za środek nieszkodliwy i zezwala na jego stosowanie na terenie państwa. W Polsce decyduje o tym Główny Inspektorat Sanitarny. Departament Żywności Prozdrowotnej umieścił stearynian magnezu na liście składników dopuszczalnych do spożycia na terenie Polski oraz Unii Europejskiej.
Tu pewna ciekawostka: w suplementach diety i lekach stearynian pojawia się w ilościach minimalnych i podlega ścisłym restrykcjom oraz kontroli. Pomimo tego wiele osób podchodzi nieufnie do preparatów z tym składnikiem. Z drugiej strony mamy słodycze i żywność, która nie podlega takim obostrzeniom i kontrolom, chętnie spożywane przez te same osoby, które piszą o rzekomym niebezpieczeństwie jakie niesie ze sobą stearynian magnezu…
Jak działa stearynian magnezu?
Stearynian magnezu jest stosowany jako substancja przeciwzbrylająca, wiążąca, stabilizująca i emulgująca. Wykorzystuje się go też jako nośnik substancji czynnych. Producenci suplementów potrzebują go także do tego, by zabezpieczyć tabletki przed sklejaniem się. W praktyce jest jednak potrzebny na linii produkcyjnej.
Stearynian magnezu jest świetną substancją poślizgową, dla… maszyn. Aby składniki sprawnie przechodziły przez urządzenia mieszające i tabletkujące wytwarza się je z materiałów o idealnie gładkich powierzchniach, gdy to nie wystarcza wkracza stearynian magnezu. Nawet jego znikome ilości pozwalają na zabezpieczenie przed przyklejaniem się produktu do maszyn. Dzięki temu są bardziej precyzyjne i możliwa jest standaryzacja produktu, tak, aby każda tabletka zawierała taką samą ilość składników.
Ilości stearynianu magnezu zawarte w tabletce mogą być więc śladowe, ale ze względu na wnikliwe kontrole producenci są zobowiązani do umieszczania informacji o wykorzystaniu soli magnezowych kwasów tłuszczowych.
Nie zawsze tabletka ma się ślizgać
Kolejnym nieporozumieniem jest uznawanie, że jeśli stearynian magnezu jest obecny w składzie, to jest on substancją poślizgową pokrywającą tabletkę. Wielu producentów opracowało już własne lubrykanty i substancje ułatwiające przełykanie. Jednym z nich jest firma Solgar, która stosuje tzw. powłoczkę wodną na bazie hydroksypropylometylocelulozy. Na etykiecie kwas stearynowy pojawia się, gdyż był wykorzystywany w procesie produkcji.
Mit 1: stearynian magnezu ogranicza wchłanianie suplementu
Według jednej z opinii krążących w sieci, suplement ze stearynianem magnezu tworzy powłokę na jelicie, która ogranicza wchłanianie. Nie ma w tej chwili wiarygodnych badań naukowych, które by to potwierdzały. Jest to raczej założenie teoretyczne, że gdyby, ktoś wsypał duże ilości stearynianu magnezu do jelit, to mógłby on pokryć jego ścianki. Fakty są jednak takie, że ilości zawarte w tabletkach są minimalne i żadne badania nie wskazują na to, by około 300 metrów kwadratowych ludzkich jelit dało się „okleić” miligramowymi dawkami stearynianu magnezu.
W rzeczywistości naukowcy wskazują raczej na potencjalnie pozytywne działanie w kontekście przyswajania. Tabletka powinna dotrzeć w odpowiednie miejsce przewodu pokarmowego, zostać w nim rozłożona i jej składniki przyswojone przez organizm. Jeśli więc przedostanie się zgodnie z przeznaczeniem, cały ten proces będzie przebiegał sprawniej. Ponadto tabletka nie może rozpuszczać się ani za szybko, ani za wolno. Stearynian wpływa na tempo rozpuszczania się tabletki w przewodzie pokarmowym.
Mit 2: stearynian magnezu a olej palmowy
Kolejny mit dotyczy olej palmowy. Faktycznie stearynian magnezu jest często produkowany z olejowca gwinejskiego. W procesie produkcji pozyskiwane są jednak tylko sole kwasów tłuszczowych i magnez. W rzeczywistości ta sama substancja jest na przykład obecna z wołowinie (około 19 procent tłuszczu w wołowinie to kwas stearynowy). Upraszczając: nie jest to olej palmowy, ale substancja naturalnie występująca w roślinach i mięsie, w tym w oleju palmowym (oprócz niezdrowych kwasów nasyconych zawiera on jeszcze na przykład zdrowe karotenoidy, witaminę E, koenzym Q, witaminę K). Mamy tu więc do czynienia z dużym uogólnieniem, które jest mitem polegającym na nie zrozumieniu procesu produkcji.
Mit 3: stearynian magnezu szkodliwy dla układu odpornościowego
Kolejna nieprawdziwa informacją rozprzestrzeniana głównie w internetowych wpisach dotyczy zakłócania funkcjonowania układu odpornościowego przez stearynian magnezu. Postanowiliśmy znaleźć źródło i ono faktycznie istnieje, tyle, że nie dotyczy ludzi, lecz… myszy. W badaniu tym limfocyty T pobrane od myszy były hodowane na pożywce składającej się wyłącznie z kwasu stearynowego. Okazało się, że stearynian magnezu zaburzył funkcjonowanie ścian komórkowych.
Co w tym badaniu jest ważnego dla bezpieczeństwa stosowania stearynianu magnezu przez ludzi? Chyba tylko to, że jeśli weźmiemy komórki układu odpornościowego myszy, wyizolujemy je z naturalnego środowiska i umieścimy w zupełnie obcym, wysyconym jednym składnikiem środowisku, to komórki wprowadzą ten składnik do swoich błon.
Badanie nie dotyczy jednak stearynianu magnezu. Ludzkie komórki T zachowują się inaczej w towarzystwie nasyconych kwasów tłuszczowych, a organizm człowieka nigdy nie mierzy się z problemem produkowania swoich komórek odpornościowych na laboratoryjnej płytce pokrytej kwasem stearynowym z tej prostej przyczyny, że dojrzewają w grasicy, z której trafiają do krwi a wraz z nią do narządów limfatycznych.
Niebezpieczne dawki stearynianu magnezu
Ponieważ dotychczasowe badania nie wskazują na toksyczność i szkodliwość stearynianu magnezu nie ma nawet norm określających dawki niebezpieczne. Szacuje się, że osoba, która przyjmuje dziennie nawet 20 tabletek zawierających stearynian magnezu dostarczy swojemu organizmowi zaledwie ok. 1% ilości już przyjmowanej w jedzeniu osoby lubiącej mięso, kakao, frytki.
Odnaleźliśmy jedne badanie wskazujące na bezpieczną barierę, ale też dotyczy ono zwierząt, które nie chorowały nawet podczas żywienia ich 2500 mg/kg dziennie. Jedna tabletka, do produkcji której zastosowano stearynian magnezu, zawiera 10-20 mg tego składnika. Tak naprawdę przeciętnie wystarcza od 1 do 7 mg aby uzyskać pożądane parametry techniczne tabletki. Szacuje się, że przeciętny Amerykanin może zjadać dziennie około 7000 mg stearynianu magnezu wraz z pożywieniem.
Stearynian magnezu jest bezpieczny
Testy, badania, atesty i normy wskazują, że stearynian magnezu jest bezpieczny. Dla przeciętnego człowieka głównym źródłem tego składnika jest codzienna dieta, która jest poza kontrolą pod kątem stearynianu magnezu. Składnik leków i suplementów jest z kolei surowo badany i regulowany wieloma przepisami. Należy więc zwracać uwagę na to, co się je, wybierać produkty nisko przetworzone, ubogie w kwasy nasycone (obecne głównie w produktach zwierzęcych). Przy czym nie wszystkie kwasy nasycone działają na organizm człowieka tak samo. Według badań epidemiologicznych zebranych na Uniwersytecie Stanu Pensylwania, kwas stearynowy (choć jest nasycony) wpływa na obniżenie poziomu „złego” cholesterolu LDL i poprawie stosunku „dobrego” HDL do LDL.
Stearynian magnezu znalazł się w ogniu krytyki pod wpływem wielu samozwańczych ekspertów, którzy często nie czytają bądź nie rozumieją badań naukowych, na które się powołują. Najlepiej samemu weryfikować informacje i unikać materiałów, które nie zawierają informacji o materiałach źródłowych.
Źródła
- Cardiovascular disease risk of dietary stearic acid compared with trans, other saturated, and unsaturated fatty acids: a systematic review.
- Molecular basis for the immunosuppressive action of stearic acid on T cells.
- Food And Drug Administration Department Of Health And Human Services Subchapter Food For Human Consumption. https://www.accessdata.fda.gov/scripts/cdrh/cfdocs/cfcfr/CFRSearch.cfm?fr=184.1440
- Rejestr GIS.
http://rejestrzp.gis.gov.pl/ - Magnesium stearate given peroprally to rats. A short term study.
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0300483X80900268?via%3Dihub - Metabolism of dietary stearic acid relative to other fatty acids in human subjects.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7977144 - Identification of ground beef-derived fatty acid inhibitors of autoinducer-2-based cell signaling.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18236673 - Cocoa and chocolate flavonoids: implications for cardiovascular health.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12589329
