Senior w szpitalu. Poradnik praw pacjenta

Każdy chory i cierpiący człowiek jest bezbronny, ale senior w szpitalu czuje się bezradny szczególnie. Bezsilność w jego przypadku związana jest nie tylko z dolegliwościami, ale i z niepełnosprawnością, wynikającą z wieku. Mniej sprawne poruszanie się, obniżenie funkcjonowania poznawczego, gorszy słuch czy wzrok utrudniają komunikację z otoczeniem i mogą powodować u seniorów stres i dodatkowe poczucie niemocy. Warto jednak pamiętać, że zgodnie z Konstytucją władze publiczne zobowiązane są do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej osobom niepełnosprawnym i w podeszłym wieku.

Gorsze traktowanie seniorów w szpitalu jest niezgodną z prawem dyskryminacją. Tyle teoria, bo w praktyce polskiej rzeczywistości często szybciej uzyska pomoc ten, kto silniej się jej domaga. Z obiektywnych względów rzadko są to seniorzy, bo bardziej niż inni chorzy nie mają sił dopominać się o leczenie, opiekę i uwagę. Niedostatek personelu sprzyja pomijaniu tych, którzy nie potrafią wyegzekwować swoich praw. A często również ich nie znają. Dlatego warto, by zarówno osoba starsza, jak i jej bliscy wiedzieli, co wynika z przepisów i czego mogą od strony świadczących szpitalne usługi się domagać.

Zapewnienie niezbędnych wyrobów medycznych

Współczesna medycyna nastawiona jest przede wszystkim na leczenie i ratowanie życia, a nie na pielęgnację. Tymczasem nie tylko od wdrożonej terapii – lekarstw czy zabiegów – ale od opieki pielęgnacyjnej w dużym stopniu zależy samopoczucie seniora w szpitalu i jego zdrowienie. Oddział szpitalny ma obowiązek zapewnić każdemu choremu niezbędne w procesie leczenia wyroby medyczne, sprzęt rehabilitacyjny, konsultacje specjalistyczne oraz wszystkie leki, również te przyjmowane z innego powodu niż aktualny pobyt w szpitalu. Jeśli więc senior został przyjęty, np. na operację stawu biodrowego, szpital powinien bezpłatnie zapewnić mu również leki, które przyjmuje na stałe, np. te kardiologiczne. Żądanie od rodziny seniora dostarczenia w czasie pobytu w szpitalu leków czy też środków absorpcyjnych (pieluch, pieluchomajtek) – jeśli ich stosowanie jest zalecone przez lekarza – to działanie bezprawne.

Wszystkie leki – bezpłatnie

Lekarz nie ma również prawa podczas pobytu seniora w szpitalu wystawić recepty, by rodzina wykupiła potrzebne mu leki. Zgodnie z przepisami szpital musi niezbędne leki podawać pacjentowi bezpłatnie. Recepty na leki, ortopedyczne środki pomocnicze, świadczenia rehabilitacyjne lekarz wystawia w dniu wypisania seniora ze szpitala. Pacjenci – oczywiście – mogą przynieść swoje leki z domu, ale podczas pobytu w szpitalu nie powinni zażywać ich na własną rękę, bo to może zaszkodzić ich zdrowiu. W zakres opieki pielęgnacyjnej wchodzą też niezbędne usługi fizjoterapeuty.

Uwaga: w środki higieniczne, takie jak kremy (również te przeciw odparzeniom) czy nawilżone chusteczki trzeba zaopatrzyć się samodzielnie.

Bliski pod ręką

W polskiej rzeczywistości pobyt seniora w szpitalu często wymaga wsparcia ze strony współmałżonka, dzieci czy wnuków w codziennej pielęgnacji i wykonywaniu czynności higienicznych. Rodzina może też odczuwać potrzebę okazania troski i osobistej opieki, a dla seniora jest ona często bardziej komfortowa niż ta świadczona przez personel szpitala. Warto wiedzieć, że pacjent ma prawo korzystać z takiej pomocy, a bliska osoba towarzyszyć seniorowi i wspomagać go, pod warunkiem, że jej obecność nie jest uciążliwa dla innych pacjentów. Może też w takiej sytuacji korzystać z infrastruktury szpitala, takiej jak np. łazienka. Ograniczenie tej opieki następuje jedynie w przypadku zagrożenia epidemicznego albo ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Uwaga: wsparcie pielęgnacyjne świadczone przez rodzinę jest prawem, nie obowiązkiem.

Leczenie bólu

Świadomość i cierpiących, i lekarzy na temat możliwości i potrzeby leczenia bólu jest w Polsce wciąż niska. A seniorzy to osoby często borykające się z kilkoma różnymi, czasami bolesnymi, dolegliwościami. Zgodnie z nowelizacją Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z maja 2017 roku pacjent ma prawo do leczenia bólu. Personel medyczny natomiast obowiązany jest do określenia stopnia natężenia bólu, leczenia go oraz monitorowania skuteczności podjętej terapii. Światowa Organizacja Zdrowia przyrównuje nieleczenie bólu do tortur. Dlatego chory, który cierpi lub jego rodzina może domagać się od lekarzy skutecznej terapii przeciwbólowej. Jeśli lekarz odmówi pomocy, warto zgłosić ten fakt do Rzecznika Praw Pacjenta. Ale uważajmy na nadmierne podawanie leków psychotropowych i uspokajających, które zdarza się, by łatwiej można było kontrolować zachowanie starszych osób, np. z demencją. Warto wiedzieć, że seniorom zwykle podaje się lek w mniejszej dawce i ewentualnie stopniowo ją zwiększa. W przypadku wielu leków grupie wiekowej 65–75 zalecane są dawki leku o 1/3 mniejsze, zaś powyżej 75 lat – połowę dawki stosowanej normalnie.

Uwaga: powikłania

Statystyki pokazują, że seniorzy w czasie pobytu w szpitalu często tracą sprawność. To znaczy: zostają przyjęci jako osoby w miarę samodzielne, a wychodzą – po opanowaniu choroby, z powodu której byli hospitalizowani – z dużą niepełnosprawnością. Dzieje się tak m.in. dlatego, że pobyt w szpitalu nastawiony jest przede wszystkim na leczenie, a nie na całościową opiekę, biorącą pod uwagę specyfikę wieku. W Polsce brakuje oddziałów geriatrycznych, których po stworzeniu sieci szpitali w 2017 roku, jest w tej chwili jeszcze mniej niż było. A pacjent senior, oprócz w danym momencie bazowego problemu, boryka się dodatkowymi trudnościami, np. bezsennością, problemami w poruszaniu się, nietrzymaniem moczu i stolca oraz zaburzeniami: równowagi, poznawczymi, odżywiania czy odporności. W związku z tymi ostatnimi senior w szpitalu bardziej narażony jest na zakażenia szpitalne. Nierzadko cierpi też na depresję, miażdżycę, anemię czy cukrzycę. Podczas pobytu w szpitalu często nie bierze się pod uwagę złożoności kondycji starszej osoby. Skutkiem takiego podejścia jest pogorszenie nastroju, funkcji poznawczych i wydolności fizycznej. Dlatego, jeśli nasz bliski znajduje się na oddziale wewnętrznym, lub innym specjalistycznym, warto poprosić o konsultację geriatryczną. Niewielka część szpitali zatrudnia też opiekunów medycznych, których zadaniem jest właśnie opieka i pielęgnacja – niezbędna w przypadku hospitalizacji seniora.

Prawa pacjenta

Każdemu pacjentowi, bez względu na wiek, przysługują prawa zapisane w Ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Zgodnie z przepisami „Prawa Pacjenta” powinny być udostępniane w każdym szpitalu.

1. Prawo do świadczeń zdrowotnych.
2. Prawo do informacji.
3. Prawo do tajemnicy informacji z nim związanych.
4. Prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych.
5. Prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza.
6. Prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta.
7. Prawo do dokumentacji medycznej.
8. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.
9. Prawo do opieki duszpasterskiej.
10. Prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie.

W przypadku naruszania tych praw pomoc można uzyskać, dzwoniąc na Ogólnopolską Informację Pacjenta 800 190 590 – numer obsługiwany przez pracowników NFZ oraz Biura Rzecznika Praw Pacjenta.