Chcesz schudnąć? Zrozum adipogenezę

Tkanka tłuszczowa najczęściej kojarzona jest z czymś niepożądanym, czymś co dla niektórych może oznacza pogorszenie walorów estetycznych ciała. Wkładamy więc wiele pracy w trzymanie odpowiedniej diety oraz regularne treningi, ale czy zdajemy sobie sprawę z funkcji jakie w naszym organizmie pełni tkanka tłuszczowa? Czy istnieją substancje w pożywieniu, które zabezpieczą nasz organizm przed nadmiernym zwiększaniem tej tkanki?

Tkanka tłuszczowa jako narząd

Odpowiedni poziom tkanki tłuszczowej w organizmie, nie przyczynia się jedynie do poprawy walorów estetycznych ciała, ale także – co najważniejsze – do zachowania zdrowia. Tkanka ta to bowiem niezwykle ważny narząd w organizmie człowieka, który zbudowany jest przede wszystkim z komórek tłuszczowych zwanych adipocytami. Przez wiele lat jej funkcja była ograniczana głównie do magazynowania energii, jednakże coraz częściej występujący problem otyłości na świecie oraz odkrycie w 1994 roku jednego z hormonów tkanki tłuszczowej – leptyny – zwróciło uwagę naukowców na różnorodną rolę tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka.

Funkcje tkanki tłuszczowej

Obecnie wiadomo, że prócz swojej funkcji jako magazyn energii, tkanka tłuszczowa może pełnić jeszcze dwie, bardzo ważne funkcje. Jedną z nich jest funkcja termoregulacyjna, dzięki której możliwe jest utrzymanie stałej temperatury ciała oraz rozprowadzenie ciepła w organizmie. Funkcja ta jest także powiązana z warstwą izolacyjną jaką stanowi tkanka tłuszczowa dla ciała. Kolejną niezwykle ważną funkcją tej tkanki jest jej funkcja endokrynna. Oznacza to, że tkanka tłuszczowa może wydzielać do ustroju substancje bioaktywne, które mogą wpływać na szereg układów w organizmie człowieka oraz kontrolować homeostazę organizmu, czyli stan jego równowagi.

Adipokiny – hormony tkanki tłuszczowej

Jednymi z substancji wydzielanych przez tkankę tłuszczową są cytokiny, hormony oraz peptydy, które wspólnie określa się mianem „adipokin”, czyli hormonów tkanki tłuszczowej. Można zaliczyć do nich m.in. leptynę, adiponektynę, rezystynę, waspinę oraz szereg innych, nadal intensywnie badanych przez naukowców.

Do tej pory wskazano już na takie działania adipokin jak kontrola łaknienia oraz masy ciała, kontrola procesów adipogenezy, lipolizy i lipogenezy, wpływ na metabolizm glukozy i lipidów, ochrona układu sercowo-naczyniowego, udział w procesach reprodukcyjnych i odpornościowych. Należy także zaznaczyć, że wciąż odkrywane są kolejne adipokiny, które w przyszłości mogą wspomóc leczenie wielu chorób metabolicznych oraz zrozumieć procesy zachodzące w organizmie człowieka. Jasne także jest zatem, że nadmierna ilość tkanki tłuszczowej w organizmie może powodować zaburzenia związane z jej funkcją endokrynną, które z kolei mogą przyczyniać się do rozwoju przewlekłych chorób oraz zaburzeń. Wśród nich można wymienić m.in. leptynooporność i insulinooporność, choroby układu sercowo-naczyniowego, otyłość, cukrzycę typu II czy zespół metaboliczny. Biorąc pod uwagę takie ryzyko, bardzo ważne jest zatem, aby poziom tkanki tłuszczowej w organizmie był utrzymywany na odpowiednim poziomie.

Adipogeneza

Adipogeneza to proces różnicowania i rozwoju adipocytów, czyli tworzenia nowych komórek budujących tkankę tłuszczową. Jest to proces dosyć skomplikowany i najczęściej opisywany jako dwuetapowy, podczas którego następuje tworzenie komórek tłuszczowych z niezróżnicowanych komórek macierzystych. W czasie tego procesu, niezróżnicowane komórki macierzyste mogą różnicować się (czyli nabierać pewnych cech budowy oraz odpowiednich właściwości) w adipoblasty, które uważane są za najwcześniejsze komórki zaliczane do linii adipogennej. Te z kolei, mogą różnicować się w preadipocyty, które następnie mogą stać się dojrzałymi adipocytami, magazynującymi lipidy. Zdolność do wytwarzania nowych komórek tłuszczowych trwa przez cały okres życia.

Czynniki regulujące proces adipogenezy

Adipogeneza może podlegać wpływowi pewnych czynników, które mogą wywierać działanie pobudzające lub hamujące na jej przebieg. Czynnikami hamującymi proces adipogenezy mogą być składniki bioaktywne zawarte w pożywieniu. Wiele badań naukowych wskazuje bowiem na fakt, iż niektóre związki roślinne występujące w produktach spożywczych mogą w pewnym stopniu – pośrednio lub bezpośrednio – modulować metabolizm tkanki tłuszczowej i powstawanie nowych komórek tłuszczowych.

Składnikami roślinnymi zawartymi w pokarmach, które mogą wpływać na hamowanie procesu adipogenezy są przede wszystkim naturalne związki roślinne, takie jak kwercetyna, ajoen, genisteina, kapsaicyna, naringenina, luteolina, piperyna, eskulentyna, antocyjany oraz katechiny zawarte w herbacie, zwłaszcza związek zwany galusanem epigallokatechiny (EGCG). Związki te najprawdopodobniej wywierają wpływ na adipogenezę poprzez hamowanie namnażania się komórek tłuszczowych i wzmagania ich apoptozy – czyli naturalnej, zaprogramowanej śmierci komórki.

W badaniach eksperymentalnych zarówno na modelach in vitro jak i modelach zwierzęcych, wykazano, że EGCG może wykazywać działanie zmniejszające objętość komórek tłuszczowych i ich liczby – należy jednak pamiętać, że takie badania nie mogą mieć dokładnego przełożenia na ludzki organizm. W stosunku do organizmu ludzkiego, większe nadzieje pokładane są w kompleksach substancji (np. EGCG z kofeiną), których efekt wywierany na adipogenezę mógłby być zdecydowanie silniejszy.

Działanie hamujące może wywierać także związek zwany resweratrolem, znajdujący się przede wszystkim w winogronach i czerwonym winie. Jego działanie – według badań na modelach zwierzęcych – może opierać się na zmniejszaniu żywotności adipocytów i ogólnym zahamowaniu procesu adipogenezy.

Odpowiednia dieta kluczem do sukcesu

Nie od dziś wiadomo, że odpowiednio zbilansowana dieta o dopasowanej wartości energetycznej i dostarczająca niezbędnych związków odżywczych, przyczynia się do utrzymania zdrowia oraz należnej masy ciała i masy tkanki tłuszczowej.  Warto zatem, by codzienne odżywiane było jak najbardziej urozmaicone pod kątem produktów spożywczych. W związku z tym, zasadne wydaje się wprowadzenie do diety pokarmów, w których występujące związki roślinne mogą w pewnym stopniu pomóc nam w utrzymaniu tej masy. Składniki te znajdziemy między innymi w zielonej herbacie, winogronach, czosnku, pieprzu, owocach jagodowych, czy.. czerwonym winie – dozowanym w rozsądnej ilości ? Przy wyborze produktów spożywczych warto też pamiętać o swoich preferencjach smakowych, aktualnym stanie zdrowia czy istniejących alergiach, by codzienna dieta była dla nas zarówno smaczna jak i nie powodująca niekorzystnych efektów.

Wymienione związki roślinne nie stanowią niestety panaceum do walki z otyłością, jednak dzięki poznanym dotychczas właściwościom – mogą wspomagać ochronę organizmu przed nadmiernym zwiększaniem masy tkanki tłuszczowej przez ograniczanie powstawania nowych adipocytów. Istnieje jednak potrzeba przeprowadzenia większej ilości badań, zwłaszcza z udziałem ludzi, co pozwoli poznać dokładniej mechanizmy działania tych związków w procesie tworzenia nowych komórek tłuszczowych.

Źródła treści:

Murawska-Ciałowicz E.: Tkanka tłuszczowa – charakterystyka morfologiczna i biochemiczna różnych depozytów. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2017, 71, 466-484

Korek E., Krauss H.: Nowe adipokiny o potencjalnym znaczeniu w patogenezie otyłości i zaburzeń metabolicznych. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2015, 69, 799-810

Fève B., Bastard C., Fellahi S., Bastard J. P., Capeau J.: New adipokines. Annales d’Endocrinologie 2016, 77, 49-56.

Ghaben A. L., Scherer P. E.: Adipogenesis and metabolic health. Nature Reviews Molecular Cell Biology 2019, 20, 242-258.

Donejko M., Galicka E., Niczyporuk M., Przylipiak J., Przylipiak A.: Mechanizmy regulacji masy tkanki tłuszczowej pod wpływem galusanu epigallokatechiny zawartego w zielonej herbacie. Postępy Fitoterapii 2013, 3, 167-173.