Alergia a nietolerancja – czym się różnią?

Gdy po zjedzeniu jakiegoś produktu dopadają nas objawy niestrawności, często mówimy: mam alergię. Tymczasem złe samopoczucie po wypiciu latte najczęściej nie jest objawem alergii na mleko, lecz nietolerancji laktozy. Choć obie dolegliwości mają przymiotnik „pokarmowe” i są podobne w objawach, alergia na mleko i jego nietolerancja stanowią dwie różne dolegliwości, które mają odmienne przyczyny powstawania i skutki.

Tak w przypadku alergii, jak i nietolerancji możemy odczuwać objawy gastryczne. To wzdęcia, biegunka, zaparcia, nudności, a nawet wymioty. Reakcji alergicznej może towarzyszyć drapanie w gardle, uczucie opuchnięcia lub wysypka na skórze w dowolnej okolicy. Najgroźniejszą odpowiedzią uczuleniową jest wstrząs anafilaktyczny, objawiający się zawrotami głowy, uczuciem silnego osłabienia, kołataniem serca, chrypką, nudnościami i wymiotami, a także niebezpiecznym obrzękiem krtani, który może zablokować drogi oddechowe. Z kolei w nietolerancji pokarmowej częściej pojawia się zgaga, uczucie przepełnienia w żołądku, a także bóle głowy, zwłaszcza migrenowe, i bóle reumatyczne.

Mechanizm powstawania alergii i nietolerancji

Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja organizmu na spożycie niektórych produktów spożywczych, uznanych przez układ odpornościowy za „wrogów”. Ten błąd w rozpoznaniu zagrożenia powoduje wytwarzanie w dużej ilości przeciwciał odpornościowych zwanych immunoglobulinami klasy E (IgE), które pobudzają komórki organizmu do wydzielania substancji zapalnych, m.in. najistotniejszej w reakcji alergicznej – histaminy.

W przypadku nietolerancji pokarmowej nadwrażliwość na jakiś składnik diety nie jest spowodowana reakcją układu odpornościowego, ale zaburzeniem procesu metabolizmu. Dzieje się tak, gdy układ pokarmowy nie radzi sobie z trawieniem lub wchłonięciem dostarczonego w jedzeniu składnika. Tym składnikiem może być gluten – białko występujące w pszenicy, życie, jęczmieniu i owsie lub laktoza – cukier mleczny, znajdujący się w mleku i jego przetworach.

Alergia pokarmowa

W 90 proc. przypadków alergia zależy od przeciwciał klasy E i dotyczy produktów spożywczych, takich jak mleko krowie, jaja, owoce morza, ryby, skorupiaki, soja, pszenica, orzeszki ziemne, orzechy i nasiona. Reakcja uczuleniowa występuje zazwyczaj od kilku sekund do kilku minut po zjedzeniu feralnego posiłku. By z całą pewnością stwierdzić, że mamy do czynienia z alergią, należy wykonać testy skórne. Na podstawie wywiadu lekarz odpowiednio dobiera testy, mając do dyspozycji około 300 alergenów do wykorzystania w badaniu. W przypadku alergii pokarmowej najbezpieczniejszym sposobem postępowania jest wyeliminowanie z diety produktów powodujących uczulenie. W populacji światowej alergia pokarmowa występuje u około 3–7 proc. dzieci oraz u 1–2 proc. dorosłych. Często bowiem zdarza się, że dzieci „wyrastają” z alergii po ukończeniu trzech lat. Badania pokazują też, że dzieci częściej uczulone są na produkty pochodzenia zwierzęcego, a dorośli – roślinnego.

Nietolerancja pokarmowa

Nietolerancja pokarmowa jest znacznie częściej spotykana niż alergia pokarmowa, bowiem szacuje się, że dotyczy około 20 proc. populacji krajów rozwiniętych. W przypadku nietolerancji układ odpornościowy nie odgrywa żadnej roli, wszystko ma źródło w procesie metabolizmu. Po prostu organizm nie posiada (lub ma za mało) określonych substancji, które pomogłyby mu określone składniki strawić lub wchłonąć. Czołowym przykładem nietolerancji pokarmowej jest nietolerancja laktozy – cukru mlecznego występującego w mleku. Nietolerancja ta wynika z niedoboru enzymu laktazy, który rozkłada laktozę. Dolegliwości żołądkowo-jelitowe spowodowane tym rodzajem nietolerancji zwykle nie występują jednak po spożyciu większości jogurtów i serów twardych, ponieważ do ich produkcji używane są bakterie rozkładające laktozę. Drugim składnikiem występującym w popularnych produktach spożywczych (pieczywie, ciastach, makaronach), który często oskarża się o wywoływanie dolegliwości związanych z nietolerancją pokarmową, jest gluten.

Czym są FODMAPs?

Specjaliści coraz częściej wskazują, że przyczyną wielu dolegliwości żołądkowo-jelitowych nie musi być gluten, ale produkty zawierające tzw. FODMAPs, czyli fermentujące oligo, di- i monosacharydy oraz poliole. To znacznie szersza grupa produktów niż te z glutenem. Wśród nich znajdziemy m.in. niektóre owoce (jabłka, gruszki, wiśnie, morele, suszone śliwki, arbuz, mango, owoce z puszki), część warzyw (cebula, sałata, szparagi, karczochy, kapusta, brukselka, kalafior, rzodkiewki, rzepa, kiełki roślinne, grzyby), produkty pszenne i żytnie, rośliny strączkowe, nabiał (mleko, sery miękkie, lody, jogurty, śmietana) oraz orzechy nerkowca i pistacje. Dietetycy i lekarze stoją na stanowisku, że osoby cierpiące z powodu zespołu jelita nadwrażliwego powinny wyeliminować ze swojej diety produkty zaliczane do grupy o wysokiej zawartości FODMAPs.

Alergia a nietolerancja – najważniejsze różnice

• Objawy alergii pokarmowej w 90 proc. przypadków pojawiają się błyskawicznie – sekundy-minuty od spożycia uczulających składników. Objawy nadwrażliwości mogą wystąpić nawet trzy dni po zjedzonym posiłku zawierającym nietolerowane substancje.
• Z alergii pokarmowej można „wyrosnąć”, zaś objawy nietolerancji pokarmowej mogą potęgować się wraz z upływem lat.
• Alergia może być przyczyną wstrząsu anafilaktycznego – reakcji organizmu, która zagraża życiu. Nietolerancja pokarmowa w znaczący sposób pogarsza codzienną jakość życia.

Alergia a nietolerancja – podobieństwa

• • W przypadku alergii i nietolerancji najlepszą terapią jest dieta eliminacyjna. Z tego powodu i alergicy, i osoby z nietolerancją pokarmową powinny pozostać pod stałą opieką dietetyka, który pomoże skomponować codzienny jadłospis tak, by nie zabrakło w nim niezbędnych składników odżywczych po wyeliminowaniu szkodliwych pokarmów.