Przy jakich lekach uważać na słońce?

Które leki wchodzą w niebezpieczne interakcje ze słońcem? Dzięki tej wiedzy unikniemy obrzęku, wysypki, pieczenia, swędzenia czy zaczerwienia skóry, a w konsekwencji zmarnowanego urlopu oraz – w dalszej perspektywie – trwałych przebarwień.

Wiele z powszechnie stosowanych leków uwrażliwia skórę na działanie słońca, zwłaszcza gdy poziom promieniowania UV jest wysoki – tak, jak to się dzieje latem. Niepożądany wpływ między składnikami leków i promieniowaniem UV może objawić się fototoksycznymi i fotoalergicznymi reakcjami skórnych. Takie reakcje nazywa się odczynami.

Reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne

Odczyny fototoksyczne zdarzają się częściej niż fotoalergiczne i spowodowane są zwiększeniem wrażliwości skóry na promieniowanie słoneczne pod wpływem substancji zawartych w leku. Fototoksyczne zmiany skórne występują bezpośrednio lub w niedługim czasie po kontakcie skóry ze słońcem i ograniczają się do powierzchni wystawionej na promieniowanie UV. Objawy przypominają oparzenia wywołane nadmiernym plażowaniem – na skórze pojawia się rumień, obrzęk, pęcherze, a po ich ustąpieniu mogą pozostać w tych miejscach przebarwienia.
Z kolei w przypadku reakcji fotoalergicznej mamy do czynienia z innym mechanizmem: z nadmiarną – czyli uczuleniową – reakcją układu odpornościowego na zmienione pod wpływem słońca cząsteczki zażywanego farmaceutyku. W reakcjach fotoalergicznych występuje wysypka, często w formie pokrzywki, swędzenie i zaczerwienienie. Te zmiany powstają na skórze nawet po kilkudziesięciu godzinach od kontaktu naskórka ze słońcem i mogą występować poza obrębem miejsc wystawionych na działanie promieniowania UV.
Uwaga: nasilenie obu typów objawów może być odmienne i przebiegać z inną intensywnością u różnych osób.

Jak się chronić przed fototoksycznością i fotoalergicznością?

Podczas przyjmowania któregoś z leków wchodzących w reakcję ze słońcem, najlepiej unikać bezpośredniej ekspozycji na promieniowanie UV, czyli: zrezygnować z plażowania, nosić ubrania zasłaniające jak największy obszar ciała oraz kapelusze lub czapki z daszkiem. Odkryte fragmenty skóry należy smarować kremem przeciwsłonecznym o faktorze minimum SPF 30, chroniącym zarówno przed promieniowaniem UVB, jak i UVA. Uwaga: u niektórych osób składniki kremów z filtrem, przede wszystkim tym chemicznym (większość preparatów ochronnych zawiera mieszankę filtrów chemicznych i mineralnych) również mogą uwrażliwiać skórę na promieniowanie słoneczne i powodować niepożądane, dolegliwe reakcje.

Które leki mogą działać fototoksycznie?

Jeśli zaplanowaliśmy urlop, podczas którego nie chcemy rezygnować z letnich przyjemności związanych z wystawianiem się na słońce, warto sprawdzić, czy wśród przyjmowanych przez nas leków nie ma takich, które wchodzą w reakcje z promieniowaniem UV. W przypadku niektórych, np. przeciwbólowych czy antybiotyków, możliwe jest zastąpienie ich zamiennikami, w składzie których nie znajdziemy substancji wykazujących niepożądane działania związane z ekspozycją na słońce. Taką decyzję o zamianie należy jednak zawsze przedyskutować z lekarzem. Jeśli musimy latem zażyć dostępne bez recepty środki przeciwbólowe, najbezpieczniej sięgać latem po paracetamol.

Które leki wymagają szczególnej ostrożności?

Antybiotyki: doksycyklina (Doxycyclinum, DoxyratioM, Unidox), tetracyklina (Tetracyclinum), ciprofloksacyna (Cipronex, Proxacin, Ciprinol,Ciphin), ofloksacyna (Floxal, Tarivid), levofloksacyna (Levoxa, Oroflacina), sulfametoksazol (Bactrim, Biseptol), sulfatiazol (Argosulfan), sulfonamidy (Sulfacetamid).
Leki przeciwgrzybicze: itrakonazol (Orungal, Trioxal).
Leki stosowane w leczeniu trądziku: izotretinoina (Izotek, Aknenormin, Curacne).
Inne preparaty o działaniu przeciwtrądzikowym i przeciwłupieżowym: produkty zawierające dziegieć.
Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne: ibuprofen (Ibuprom, Ibum, Nurofen, Ibupar), ketoprofen (Ketonal, Fastum, Profenid, Ketospray), naproksen (Naproxen, Aleve, Opokan Actigel, Naxii).
Leki moczopędne: furosemid (Furosemidum), hydrochlorotiazyd (Hydrochlorthiazdium).
Leki obniżające poziom cholesterolu: fenofibrat (Lipanthyl).
Leki przeciwpsychotyczne: chloropromazyna (Fenactil), perazyna (Perazinum, Pernazinum).
Trójcykliczne leki o działaniu przeciwdepresyjnym: amitryptylina (Amitryptyllinum), doksepina (Doxepin).
Inne preparaty o działaniu przeciwdepresyjnym: preparaty dziurawca (Deprim, herbatka z dziurawca, etanolowy wyciąg z dziurawca).
Leki stosowane w dolegliwościach neurologicznych i w chorobie afektywnej dwubiegunowej: karbamazepina (Tegretol).
Leki stosowane w leczeniu nadciśnienia i arytmii: diltiazem (Dilzem, Oxycardil), amiodarone (Cordarone, Opacorden).
Leki hormonalne: pigułki antykoncepcyjne i hormonalna terapia zastępcza po menopauzie: preparaty zawierające estrogeny lub progesteron.

Leki o możliwym działaniu fotoalergizującym:

Leki przeciwbólowe: ketoprofen (Ketonal, Fastum, Profenid, Ketospray).
Leki przeciwcukrzycowe: glipizyd (Glibenese GITS, Glipizide BP).
Leki przeciwpsychotyczne: chloropromazyna (Fenactil), perazyna (Perazinum, Pernazinum).
Leki moczopędne: hydrochlorotiazyd (Hydrochlorthiazdium).
Leki przeciwbakteryjne: sulfametoksazol (Bactrim, Biseptol), sulfonamidy (Sulfacetamid).

Jak latem przechowywać leki?

Latem to pytanie jest naprawdę zasadne, bo większość leków wrażliwych jest i na słońce, i na wysokie temperatury. Dlatego parapet okienny, bez względu na porę roku, to najgorsze miejsce do przechowywania swoich medykamentów. Niektóre farmaceutyki (m.in. szczepionki, insulina, część probiotyków czy kropli do oczu) należy trzymać w lodówce, ale również pozostałe źle znoszą temperaturę powyżej 25°C. Gdy upały trwają wiele dni z rzędu, gorąco staje się nie tylko w słońcu, ale też wewnątrz pomieszczeń. Najlepszym miejscem do przechowywania farmaceutyków w takiej sytuacji jest szafka stojąca w pokoju, do którego wpada jak najmniej promieni słonecznych. Nie może to być jednak łazienka, bo wilgoć również lekom nie służy. Często najchłodniejsze miejsce w mieszkaniu to pozbawiony okien przedpokój. Prawidłowe przechowywanie farmaceutyków nie jest fanaberią, bo pod wpływem temperatury czy promieni UV w lekach zachodzą procesy chemiczne zmieniające ich skład. W najlepszym wypadku lekarstwa mogą utracić swoje właściwości, w najgorszym – stać się toksyczne. Z tego też powodu najbezpieczniejszym miejscem zakupu, również specyfików dostępnych bez recepty jest apteka. To miejsce przystosowane do właściwego przechowywania różnego rodzaju leków. Na stacjach benzynowych, w kioskach, drogeriach czy sklepach spożywczych farmaceutyki wystawione są często zarówno na działanie wysokiej temperatury, jak i słońca.